Ingen i familien hadde hatt brystkreft før henne. Ho hadde ikkje merka nokon kul, heller. Anne Brinch Skaara (63) var heilt uførebudd då ho etter ein årleg mammografi fekk melding om at «det var noko der».

Frå å kjenne seg heilt frisk den eine dagen, gjekk ho til å kjenne seg veldig sjuk den neste.

– Mi historie er på ingen måte spesiell. Meir enn 30.000 nordmenn diagnostiserast med kreft kvart år, og heldigvis er prognosane no gode for de fleste. Likevel er det lett å miste fotfeste, seier ho.

Livet utan østrogen

Anne kom raskt til operasjon, følgt av cellegiftkurar, stråling og ei hormonbehandling med anti-østrogen. Særleg hormonbehandlinga tok hardt på kroppen. Kreftvarianten som hadde ramma henne, innebar at østrogenet måtte fjernast heilt. Det sette henne ut på ein måte ho aldri før hadde opplevd.

– Eg var i kjemisk ubalanse og kjende på ei konstant uro i kroppen, som også gjorde at eg hadde store problem med søvn. Eg sleit med å fungere normalt, fortel ho.

Det var som om ein brytar vart slått av. Og mørket ho kom inn i, var vanskeleg å sjå forbi, sjølv då ho fekk sitt første barnebarn.

- Det var ei stor glede. Men eg var likevel på sida av meg sjølv. Eg ser det no, når eg kan samanlikne det med gleda eg har følt når eg har fått mine neste barnebarn.

Mista gleda

Ein kort periode etter at ho fekk kreftdiagnosen, hadde ho følt på dødsangst. Men den forsvann etter nokon dagar. No handla det meir om å prøve å finne tilbake til det som tidlegare hadde vore ei rettesnor i livet.

– Det som før hadde gitt meg glede og mening, klarte eg plutseleg ikkje å få tak i.

Samtidig fekk ho mange meldingar frå venner og familie. Dei var så glade for at ting hadde gått bra, og meinte at ho var heldig.

– Eg spurte meg kvifor eg ikkje var lykkeleg når det såg ut som om ting skulle gå bra. Det var vanskeleg å forstå.

Kanskje handla det om at ho ikkje lenger kunne gjere det som ga ho meining, tenkjer ho i dag. Ho hadde alltid stilt opp for dei rundt seg, og ho hadde også vore aktiv i freds- og solidaritetsarbeid. Ho sakna dessutan jobben i Human-Etisk forbund og det sosiale livet med kollegaer.

No handla det om å prøve å kome seg gjennom dagen, berre med seg sjølv.

Hjelp frå ein ukjend

Ein kreftlege på sjukehuset skjønte at livet var blitt mørkt og tilbaud Anne å få snakke med ein psykolog. Ho takka ja med det same og kom til en ung, mannleg psykolog.

– Vi fann ein god kjemi med det same. Eg såg veldig fram til dei samtalane. Å møte ein som lytta utan å kjenne meg frå før, og der eg berre kunne kome med alle tankane mine utan å vere redd for korleis han ville ta det imot, var veldig viktig.

For sjølv om ho var privilegert, med et stort nettverk av familie og venner, trong ho noko meir.

– Eg hadde absolutt folk eg kunne snakke med, men akkurat då eg sleit med denne depresjonen, var ikkje det nok. Eg ønska ikkje å belaste mine nære med slike vanskelege spørsmål og grublerier.

Eksistensielle spørsmål

Det skulle bli til saman seks samtalar med psykologen. Ho fekk både gode samtalar og øvingar som ho kunne ta med seg heim.

Psykologen brukte kognitiv terapi, og ein av øvingane var å velje et tidspunkt på dagen der ho kunne prøve å løyse alle spørsmåla som kverna i hovudet. Resten av dagen skulle ho gjere andre ting. Både denne og andre øvingar fungerte godt for henne.

Sjølv om ho var takksam for den hjelpa ho fekk, ønska ho seg likevel ein å diskutere dei meir eksistensielle spørsmåla med. Ei venninne av henne, som også hadde vore sjuk, var kristen og hadde hatt gode samtalar med ein prest.

– For meg kjendest det ikkje naturlig å snakke med ein prest. Eg trur ikkje på noko liv etter døden. Men eg kunne ønska å snakke med nokon som delte mitt livssyn.

Ønska seg ein utanforståande

Ektemannen til Anne er humanist, som henne sjølv. Ho kjenner også fleire andre som er det. Men ho opplevde at dei stod henne for nært.

– Eg ønska meg eit lyttande og reflektert medmenneske, utanfor min næraste krets, som eg kunne føle at eg hadde ein felles ståstad med og opne meg fritt for. Det å sitje åleine med tankane sine er ikkje sunt.

Det er også vanskeleg for dei nære å føle at ein ikkje strekkjer til, legg ho til.

Anne er glad for at Human-Etisk Forbund no etablerer eit samtaletilbod. Ho trur at mange kan få glede av det som ho sjølv sakna då ho var sjuk. Pandemien, med all usikkerheit og einsemd som han fører med seg, har gjort behovet enda større, meiner ho.

– Berre å vite at det finst eit slikt tilbod vil vere til stor hjelp både for den som er i krise og for dei pårørande.

Ho gjekk på den sterke hormonbehandlinga i eit år. Planen var å gå på ho i fem år, og då Anne sa til legen at ho ønska å slutte, svarte legen at det var på eige ansvar.

– Det livet eg hadde på det tidspunktet, var ikkje til å halde ut, tenkte eg. Så eg tok den risikoen og begynte på ei svakare hormonbehandling.

Etter det lysna det for Anne. Kvardagen slik ho hadde kjent han før, begynte gradvis å komme tilbake. Men ei kreftbehandling sit i kroppen i lang tid og det tok nokre år før ho kjende seg fullstendig restituert. Medisinsk sett er ikkje kreftpasientar friskmelde før ti år etter at dei blei sjuke, så ho må framleis leve med frykta for tilbakefall.

Som ei vektskål

No har det gått åtte år sidan ho fekk diagnosen. Og det er sju år sidan ting begynte å bli lysare.

– Eg har blitt enda meir merksam på kor sårbare vi er. No skjedde jo det at eg fekk denne alvorlege diagnosen og behandlinga. Men det er mange ting som kan setje deg ut av balanse.

Ho viser til den libanesiske forfattaren Kahlil Gibran, som skreiv: «Som ei vektskål vippar du mellom di sorg og di glede.»

– Desse orda har fått ei ny meining for meg, seier ho.

I dag heng ho seg sjeldnare opp i detaljar. Å pleie samværet med familie og venner er enda viktigare enn det var. Også kreftene og lysta til å engasjere seg i meiningsfullt arbeid for andre, har kome tilbake.

– Eg prøver å vise omsorg og omtanke for andre i større grad, for eg forstår betre at vi alle har vårt å slite med. Livet er skjørt, og vi kan ikkje vente med å gjere det vi synest er viktig, seier Anne Brinch Skaara.

Intervjuet er opphavleg publisert i Fri tanke #1-2021.